زمینه های مؤثر در تعیین مسئولیت اعضای سازمان جهانی تجارت

در سازمان جهانی تجارت، موافقت نامه هایی در خصوص تجارت کالا، خدمات و مالکیت معنوی وجود دارد که حجم مبادلات اقتصادی و قاعده مند سازی تجارت بین المللی را افزایش داده است. منصرف از ماهیت و مفاد موافقت نامه ها، اساساً نظام مسئولیت قراردادی اعضای سازمان که عمدتاً در تفاهم نامه حل اختلاف تبیین شده، ترکیبی از حقوق بین الملل عرفی در زمینه مسئولیت دولت ها و حقوق معاهدات است. در این گونه موارد هرگونه زوال منفعت عضو دیگر یا لطمه به آن یا عدم امکان دسترسی به اهداف موافقت نامه ها، باعث طرح مسئولیت علیه عضو خاطی می شود. به تعبیر دقیق تر، زمانی که اعضا با تخلف عضو دیگری مواجه می شوند، دوگونه جبران مطرح می شود: الف) جبران های نهایی که همان اصل تبعیت از مقررات موافقت نامه هاست که به صورت استرداد یا اصلاح اقدامات اجرایی، تقتینی و قضایی متضاد با قواعد سازمان است؛ ب) توسل به جبران های موقتی همچون پرداخت غرامت، اقدامات تلافی جویانه در قالب تعلیق تعهدات یا سایر امتیازات؛ به شرط آنکه جبران نهایی به تنهایی موفقیت آمیز نباشد. در این مجال، با توجه به ارکان مسئولیت بین المللی یعنی قابلیت انتساب و نقض تعهد، مهم ترین عواملی که همواره به هنگام طرح مسئولیت اعضا، مد نظر است و به نوعی مخرج مشترک قواعد سازمان در زمینه جبران ـ اعم از جبران موقت، نهایی یا تجاری ـ تلقی می شود، تجزیه و تحلیل می شود. همچنین به نظر می رسد این عوامل و زمینه ها در ارتباطات میان عضو خاطی و شاکی، در نحوه تصمیم گیری هیئت های حل اختلاف و رکن استیناف در جهت گزینش شیوه ای از جبران، مدخلیت دارد.